Đường vào siêu thị gian nan...
Siêu thị - một kênh phân phối hàng hóa hiệu quả trong xã hội hiện đại, tuy nhiên, đường vào siêu thị đối với hàng hóa “made VN” lại không hề đơn giản...
Bên cạnh những tiêu chuẩn tương đối khắt khe các siêu thị đưa ra thì một rào cản không kém phần quan trọng đối với hàng Việt chính là những tiêu chuẩn “ngầm”.
Tìm được đường vào đã gian nan, để tồn tại được trên kệ, nhiều doanh nghiệp cho biết là “rất mệt mỏi”. Ông Nguyễn V., Giám đốc Công ty thực phẩm P (TP.HCM) đã có nhiều năm đưa hàng vào các siêu thị, nói rằng chỉ tính riêng chuyện chiết khấu (giảm giá sản phẩm khi vào siêu thị) doanh nghiệp đã “chịu không nổi”. Hiện ông V. Đang cung cấp thực phẩm tươi sống và thực phẩm công nghệ cho nhiều hệ thống bán lẻ lớn như Co.Op Mart, Big C, Maximark...
&Ldquo;Chiêu” làm khó DN
Mặt hàng bún vào Co.Opmart là một ví dụ đầy nghịch lý. Suốt mấy tháng qua, ở các siêu thị của hệ thống Co.Opmart luôn bày bán bún tươi của cơ sở bún Trung Kiên (thương hiệu Bàu Cát), mặc dù, theo tìm hiểu và chứng kiến của phóng viên trong chuyến khảo sát của Đoàn kiểm tra liên ngành Sở Công Thương - Sở Y tế cuối tháng 7/2013, nhà xưởng của Cơ sở bún Trung Kiên khá ô nhiễm, bún làm xong không đặt lên kệ mà để tệt xuống nền nhà, phía trong xưởng bún lênh láng nước, công nhân thì không mặc đồ bảo hộ lao động… Cơ sở này cũng chưa được cấp giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm của Sở Y tế TP. Hơn nữa, đây cũng là đơn vị từng bị các cơ quan chức năng “tuýt còi” sử dụng hóa chất độc hại trong sản xuất bún tươi… Trong khi đó, rất ít đơn vị sản xuất bún đạt chuẩn có thể vô được “cửa” ký hợp đồng với siêu thị. Tại TP HCM, hiện có trên dưới 10 DN bún đạt chuẩn theo công bố mới đây của Sở Công thương và Sở Y tế nhưng số lượng DN đưa bún, bánh phở vào được siêu thị không quá 1/4.
Chê hàng Cty dịch vụ kế toán nội
Ở góc độ siêu thị, bà Bùi Hạnh Thu - PTGĐ Sài Gòn Co.Op cho rằng, siêu thị luôn đặt vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm lên hàng đầu nhưng phần lớn DN không đạt được tiêu chí này. Nhiều DN nộp hồ sơ vào Co.Op đã qua vòng xét duyện hồ sơ ký hợp đồng nhưng khi siêu thị đi kiểm tra thực tế không đạt nên đành phải hủy hợp đồng với DN.
Theo một số doanh nghiệp cung cấp hàng cho siêu thị, để có một "chỗ đứng" trong siêu thị, sản phẩm phải đáp ứng đầy đủ những điều kiện gắt gao. Chẳng hạn như với mặt hàng thực phẩm, phải có hồ sơ công bố chất lượng theo quyết định của Bộ Y tế; hàng nhập khẩu phải có tờ khai hải quan, giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa, giấy chứng nhận đạt chất lượng nhập khẩu của Bộ Y tế; nhà cung cấp hàng vào siêu thị không phải là nhà sản xuất, nhập khẩu trực tiếp hàng hóa phải bổ sung hợp đồng phân phối, đại lý hoặc hóa đơn mua hàng với bên thứ ba; hàng hóa có nhãn hiệu độc quyền được bảo hộ tại Việt Nam phải có chứng thư nhượng quyền kinh doanh, phân phối trên lãnh thổ Việt Nam; đối với hàng hóa có tính chất đặc biệt, đặc trưng thì phải có giấy phép lưu hành của các cơ quan quản lý chuyên ngành... Ðể hoàn tất các loại giấy tờ này, có khi doanh nghiệp phải mất hàng tháng trời mới xong.
Ông Trần Bá Dũng - Phó giám đốc Công ty sản xuất túi xách Hương Mi cho biết, dọn dẹp sổ sách tất cả các loại phí đều được chiết khấu vào giá và tổng các loại chiết khấu hiện lên đến 32 - 40% giá bán. Đây chính là lý do năm 2013 và 2014, Hương Mi phải rút toàn bộ sản phẩm khỏi hệ thống siêu thị Big C bởi mức chiết khấu quá cao, đồng thời duy trì lượng hàng cầm chừng tại một số siêu thị khác.
Đó là chưa kể, khi các kênh phân phối thực hiện các chương trình khuyến mãi, hoặc mở điểm bán mới, nhà cung cấp phải hỗ trợ phí khuyến mãi bằng cách giảm giá bán từ 15% - 30%, thời gian 10 - 30 ngày và mỗi năm từ 1 đến 3 lần.
Không những thế, theo ông Dũng, nhiều loại phí còn được tăng định kỳ hoặc bất thường. Chẳng hạn, chiết khấu thương mại, hằng năm các hệ thống siêu thị đều tăng từ 1% - 3%.
Năm 2014, các hệ thống siêu thị đòi tăng 1% - 6% phí hỗ trợ vận chuyển. Mặc dù vậy, các DN vẫn phải tự vận chuyển hàng hóa đến từng siêu thị. Trong khi đó, các siêu thị “ngâm” thanh toán quá lâu, từ 40 - 60 ngày, thậm chí lên đến 90 ngày.
Bà Phạm Thị Điệp Giang - Phó Giám đốc Truyền thông Tập đoàn Trung Nguyên cũng xác nhận, để đưa hàng vào siêu thị, DN phải chấp nhận mức chiết khấu thấp nhất 20-30%, thậm chí có siêu thị đòi mức chiết khấu 42%. Nhiều doanh nghiệp cho biết đưa hàng vào siêu thị là không có lãi, thậm chí lỗ do chiết khấu cao nhưng vẫn phải cố gắng để đưa vào khẳng định thương hiệu.
Mặc dù vậy, nhiều hệ thống siêu thị không ngừng đòi tăng mức chiết khấu. Ông Lý Ngọc Minh - Tổng giám đốc Công ty TNHH Minh Long 1 cho biết, mới đây ông đã phải tính đến phương án rút sản phẩm khỏi một hệ thống siêu thị của nước ngoài đầu tư vì siêu thị này liên tục đòi tăng mức chiết khấu.
&Ldquo;Giá và mức chiết khấu cho họ đã rất hợp lý rồi, nhưng năm nào họ cũng đòi tăng mức chiết khấu lên để họ có lợi nhuận nhiều hơn. Những năm đầu chúng tôi cố gắng sắp xếp, cắt giảm chi phí sản xuất để tăng chiết khấu cho họ, nhưng họ cứ liên tục đòi tăng và đến một giới hạn mà chúng tôi không thể chấp nhận được. Đòi tăng chiết khấu không được, họ quay sang đòi tăng giá bán sản phẩm, chúng tôi phản ứng, vì điều này ảnh hưởng đến lợi ích khách hàng của chúng tôi”- ông Minh nói.
Phí “bôi trơn”: 5% đến 7% giá thành
Ngoài chiết khấu, các nhà cung cấp phải bỏ ra nhiều khoản phí lót tay cho nhân viên siêu thị. Ông Lê Trần Phú Đức - Giám đốc Công ty CP nước mắm Phan Thiết kể với Tiền Phong, trước đây công ty ông có kế hoạch đưa sản phẩm vào các hệ thống siêu thị nhưng đã vấp phải vô số trở ngại, đặc biệt là những khoản chi phí không thể kê khai.
Muốn mở mã hàng trong một hệ thống siêu thị, ngoài khoản phí theo quy định của hệ thống siêu thị, DN phải lót tay 10 đến 20 triệu đồng/mã hàng cho riêng nhân viên bộ phận này.
Các công đoạn tiếp theo cũng đều phải lót tay cho bộ phận hoặc cá nhân phụ trách trực tiếp như đặt hàng, đưa hàng lên quầy kệ… Ngay cả nhân viên nhập hàng cũng phải lót tay nếu không muốn đường đi của hàng hóa đến tay người tiêu dùng gặp trở ngại. Nếu không lót tay cho nhân viên quầy kệ thì hàng bị nhét trong góc, không thể bán được.
&Ldquo;Nhiều khi họ không mở miệng đòi tiền, nhưng thấy cái cách họ gây khó khăn đủ điều là hiểu họ muốn gì. Mọi việc chỉ trơn tru khi DN đã làm xong thủ tục “bôi trơn” cho nhân viên siêu thị”- ông Đức nói.
Theo ông Đức, không chỉ hệ thống siêu thị nội mà các hệ thông siêu thị nước ngoài nhưng dịch vụ kế toán do người trong nước quản lý, phụ trách thì nhà cung cấp cũng đều phải làm thủ tục “bôi trơn”.
Ông Đức tính toán, nếu cộng tất cả các khoản phí “bôi trơn” để đưa được hàng vào siêu thị đồng thời có vị trí thuận lợi để bán được hàng, chi phí bôi trơn phải lên đến 5 - 7% giá thành. &Ldquo;Tháng nào, thậm chí lô hàng nào nhà cung cấp cũng phải “bôi trơn”, DN chịu không nổi”- ông Đức thốt lên.
Ông Võ Hoàng Anh – Giám đốc Marketing Saigon Coop xác nhận với Tiền Phong: Tình trạng nhân viên siêu thị nhũng nhiễu buộc nhà cung cấp phải “bôi trơn” là khó tránh khỏi. Trước đây Saigon Coop đã phát hiện và xử lý nghiêm khắc một trường hợp. Saigon Coop có cơ chế giám sát và kiểm soát chặt chẽ, nếu phát hiện ai có hành vi tiêu cực, nhũng nhiễu nhà cung cấp sẽ bị xử lý rất nghiêm khắc.
Bà Phạm Thị Điệp Giang cho biết, trong một cuộc gặp gần đây của những giám đốc tiếp thị và truyền thông của hàng chục doanh nghiệp Câu lạc bộ DN dẫn đầu (LBC) tại TP.Hồ Chí Minh, phần lớn các đại diện DN này đều xác nhận phải tùy lụy, lót tay “bôi trơn” cho nhân viên nếu muốn đưa hàng vào siêu thị.